türkçe ve moğolcadaki ortak kelimeler ne demek?
ve ait olup birbirlerine çok
yakındırlar. Bu iki dilin birkaç bin yıl önce birbirinden kopmuş ve ayrı
bir gelişim yaşamış oldukları düşünülmektedir.
, iki dil arasında somut bir
yakınlık saptamak için çeşitli yöntemler kullanmaktadırlar. Bir dilin
varsıllığı, o dilin temel sözcükleri yanında
ve
yapısına da bağlıdır. Bu olgu, aynı kökenden gelen dillerin
bulgulanmasında da yardımcı olmaktadır. Aşağıda sıralanan sözcükler,
ve ortak
olarak yer almakta ve bu iki dilin ne denli benzeştiğini göstermektedir.
Moğolcanın Türkçeye bu derece yakın oluşu bazı Türkologların Moğolları
da Türk olarak sınıflandırmalarına yol açmıştır. Daha doğrusu,
Moğolların ve Türklerin büyük olasılıkla aynı kökeni paylaştıklarıdır.
Moğol dili ile Türkçe arasındaki benzerlik etkileşimle açıklanamayacak
kadar yakındır bu da Moğollar ile Türklerin aynı kökten olduğu tezini
güçlendirmiştir.
Türk dilleri ve Moğolca arasındaki ortak sözcükler
Beden
<table>
<tbody>
<tr class="odd">
<td><p><strong>Moğolca</strong></p></td>
<td><center>
<p><strong>Türk dilleri</strong></p>
</center></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p><strong>Türkiye Türkçesi</strong></p></td>
<td><p><strong>Azerice</strong></p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>ar</p></td>
<td><p>art, arka</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p>kökün</p></td>
<td><p>göğüs</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>tamır</p></td>
<td><p>damar</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p>zürh</p></td>
<td><p>yürek</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td></td>
<td></td>
</tr>
</tbody>
</table>
Doğa
<table>
<tbody>
<tr class="odd">
<td><p><strong>Moğolca</strong></p></td>
<td><center>
<p><strong>Türk dilleri</strong></p>
</center></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p><strong>Türkiye Türkçesi</strong></p></td>
<td><p><strong>Azerice</strong></p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>dıvs</p></td>
<td><p>tuz</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p>kada</p></td>
<td><p>kaya</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>qumaq</p></td>
<td><p>kum</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p>tağ</p></td>
<td><p>dağ</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>temür</p></td>
<td><p>demir</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p>teŋis</p></td>
<td><p>deniz</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>toğusun</p></td>
<td><p>toz</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td></td>
<td></td>
</tr>
</tbody>
</table>
Eylemler
<table>
<tbody>
<tr class="odd">
<td><p><strong>Moğolca</strong></p></td>
<td><center>
<p><strong>Türk dilleri</strong></p>
</center></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p><strong>Türkiye Türkçesi</strong></p></td>
<td><p><strong>Azerice</strong></p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>barı-</p></td>
<td><p>varmak</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p>sağa-</p></td>
<td><p>sağmak</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>sana-</p></td>
<td><p>sanmak</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p>sekü-</p></td>
<td><p>sökmek</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>sorı-</p></td>
<td><p>sormak</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p>qanu-</p></td>
<td><p>aldanmak (kanmak)</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>qorı-</p></td>
<td><p>korumak</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td></td>
<td></td>
</tr>
</tbody>
</table>
Hayvan
<table>
<tbody>
<tr class="odd">
<td><p><strong>Moğolca</strong></p></td>
<td><center>
<p><strong>Türk dilleri</strong></p>
</center></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p><strong>Türkiye Türkçesi</strong></p></td>
<td><p><strong>Azerice</strong></p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>agt</p></td>
<td><p>at</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p>arslan</p></td>
<td><p>aslan</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>cegeren</p></td>
<td><p>ceylan, ceren</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p>xeree</p></td>
<td><p>karga</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>taqıya</p></td>
<td><p>tavuk</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td></td>
<td></td>
</tr>
</tbody>
</table>
İnanç ve kültür
<table>
<tbody>
<tr class="odd">
<td><p><strong>Moğolca</strong></p></td>
<td><center>
<p><strong>Türk dilleri</strong></p>
</center></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p><strong>Türkiye Türkçesi</strong></p></td>
<td><p><strong>Azerice</strong></p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>ünen</p></td>
<td><p>inanç</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p>teŋgri</p></td>
<td><p>tanrı</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td></td>
<td></td>
</tr>
</tbody>
</table>
İnsan ve akrabalık
<table>
<tbody>
<tr class="odd">
<td><p><strong>Moğolca</strong></p></td>
<td><center>
<p><strong>Türk dilleri</strong></p>
</center></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p><strong>Türkiye Türkçesi</strong></p></td>
<td><p><strong>Azerice</strong></p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>aqa</p></td>
<td><p>ağabey</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td></td>
<td></td>
</tr>
</tbody>
</table>
Malzeme
<table>
<tbody>
<tr class="odd">
<td><p><strong>Moğolca</strong></p></td>
<td><center>
<p><strong>Türk dilleri</strong></p>
</center></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p><strong>Türkiye Türkçesi</strong></p></td>
<td><p><strong>Azerice</strong></p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>tayag</p></td>
<td><p>dayak (asa)</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td></td>
<td></td>
</tr>
</tbody>
</table>
Ön adlar
<table>
<tbody>
<tr class="odd">
<td><p><strong>Moğolca</strong></p></td>
<td><center>
<p><strong>Türk dilleri</strong></p>
</center></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p><strong>Türkiye Türkçesi</strong></p></td>
<td><p><strong>Azerice</strong></p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>kağuray</p></td>
<td><p>kuru</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p>seriğün</p></td>
<td><p>serin</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>ügsügüü</p></td>
<td><p>yüksek</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td></td>
<td></td>
</tr>
</tbody>
</table>
Renkler
<table>
<tbody>
<tr class="odd">
<td><p><strong>Moğolca</strong></p></td>
<td><center>
<p><strong>Türk dilleri</strong></p>
</center></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p><strong>Türkiye Türkçesi</strong></p></td>
<td><p><strong>Azerice</strong></p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>altan</p></td>
<td><p>altın</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p>şar</p></td>
<td><p>sarı</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>ulaan</p></td>
<td><p>al</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p>xar</p></td>
<td><p>kara</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>xöx</p></td>
<td><p>gök</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td></td>
<td></td>
</tr>
</tbody>
</table>
Siyaset ve savaş
<table>
<tbody>
<tr class="odd">
<td><p><strong>Moğolca</strong></p></td>
<td><center>
<p><strong>Türk dilleri</strong></p>
</center></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p><strong>Türkiye Türkçesi</strong></p></td>
<td><p><strong>Azerice</strong></p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>ordu</p></td>
<td><p>ordu</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p>qorğuljın</p></td>
<td><p>kurşun</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>quralta</p></td>
<td><p>kurultay</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p>tsereg</p></td>
<td><p>çeri</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>uls</p></td>
<td><p>ulus</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td></td>
<td></td>
</tr>
</tbody>
</table>
Yiyecek ve içecek
<table>
<tbody>
<tr class="odd">
<td><p><strong>Moğolca</strong></p></td>
<td><center>
<p><strong>Türk dilleri</strong></p>
</center></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p><strong>Türkiye Türkçesi</strong></p></td>
<td><p><strong>Azerice</strong></p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>alim</p></td>
<td><p>elma (alma)</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p>arvay</p></td>
<td><p>arpa</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>bal</p></td>
<td><p>bal</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p>usun</p></td>
<td><p>su</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>sün</p></td>
<td><p>süt</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td></td>
<td></td>
</tr>
</tbody>
</table>
Zaman
<table>
<tbody>
<tr class="odd">
<td><p><strong>Moğolca</strong></p></td>
<td><center>
<p><strong>Türk dilleri</strong></p>
</center></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p><strong>Türkiye Türkçesi</strong></p></td>
<td><p><strong>Azerice</strong></p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>çağ</p></td>
<td><p>çağ</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td></td>
<td></td>
</tr>
</tbody>
</table>
Diğer sözcükler
<table>
<tbody>
<tr class="odd">
<td><p><strong>Moğolca</strong></p></td>
<td><center>
<p><strong>Türk dilleri</strong></p>
</center></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p><strong>Türkiye Türkçesi</strong></p></td>
<td><p><strong>Azerice</strong></p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>arşin</p></td>
<td><p>arşın</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p>av</p></td>
<td><p>av</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>xereg</p></td>
<td><p>gerek</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p>karığu</p></td>
<td><p>karşı</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p>küçün</p></td>
<td><p>güç</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p>şağı-</p></td>
<td><p>sağanak</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td></td>
<td></td>
</tr>
</tbody>
</table>
Genel Türkçe ve Genel Moğolcadaki ortak sözcükler
ve Genel Moğolca ("Common
Mongolic") (Nutgeren 2011):
| Türkiye | | Halha (Kiril) | Halha (Latin) | Genel Moğolca |
|---|
| *aguz | уураг | uurag | *uurag |
| *altun | алтан | altan | *altan |
| *arpa | арвай | arvai | *arbaï |
| bahadır | | баатар | baatar | *baatur |
| *bal | бал | bal | *bal |
| bay | *baːy | баян | bayan | *bayan |
| ben | *beŋ | мэнгэ | menge | *meŋge |
| bileği | *biːlegü | билүү | bilüü | *bileü |
| | бөөр | böör | *böere |
| böğürmek | *müŋre- | мөөрөх | mööröh | *möere- |
| boğa | *buka (?*bu:ka, ?*bukka) | бух | buh | *buka |
| boya | *bodog | будаг | budag | *budug |
| boyamak | *boda- | будах | budah | *budu- |
| boz | *boz | бор | bоr | *bora |
| *bugday | буудай | buudai | *buudaï |
| *bögü | бөө | böö | *böe |
| çakmak | *čak- | цахиур | tsahiur | *čakïur |
| çeri | *čerig < | цэрэг | tsereg | *čerig |
| *čeček | цэцэг | tsetseg | *čečeg |
| çiğ | *čïː / *čïːg | чийг | çiig | *čiig |
| çökmek | sök- | сөгдөх | sögdöh | *söged- |
| *čolpan | цолмон | tsоlmоn | *čolban/*čolman |
| dayamak | *taya- | таяг | tayag | *tayag |
| *tegirmen | тээрэм | teerem | *teermen |
| *temir | төмөр | tömör | *temür |
| *teve | тэмээ | temee | *temeen |
| dinlemek | *tiŋle- ~ *tïŋla- | чагнах | çagnah | *čïŋla- |
| düz | *tuš | тууш | tuuş | *tuš (> *tus) |
| *alïmla, *alma | алим | alim | *alïma |
| em | *em | эм | em | *em |
| er | *er | эр | er | *ere |
| erdem | *erdem | эрдэм | erdem | *erdem |
| erte | *erte | эрт | ert | *erte |
| *ešgek | илжиг | ilʒig | *elǰigen |
| et | *ed | эд | ed | *ed |
| geğirmek | *keːkir- | хэхрэх | hehreh | *kekere- / *kekire- |
| geviş | *kev- | хивэх | hiveh | *kebi- |
| gök | *köːk | хөх | höh | *köke |
| güç | *küːč | хүч | hüç | *küčün ~ *küčin |
| iki | *ekkiz < *ekki | ихэр | iher | *ekir / *ikir |
| *in(g)ek | үнээ | ünee | *ünien |
| kaan | | хаан | haan | *kaan |
| kamu | *kamug < *kamag < Farsça | хамаг | hamag | *kamug |
| kara | *kara | хар | har | *kara |
| kargış | *karga- | хараах | haraah | *karïa- |
| *kašuk | халбага | halbaga | *kalbuga |
| katı | *katïg < *kat- | хатуу | hatuu | *katau |
| kavurmak | *kagur- | хайрах | hairah | *kaur- |
| kem | *kem | гэм | gem | *gem |
| kıl | *kïl | хялгас | hyalgas | *kïlgasun |
| *kïlïč | илд | ild | *ildü |
| *kïr-a-gu | хяруу | hyaruu | *kïrau |
| *karlïgač ~ *kargïlač | хараацай | haraatsai | *karïačaï |
| kısım | *kes-ig < *kes- | хэсэг | heseg | *kesig |
| kısır | *kïsïr, *kïsrak | хусран | husran | *kïsuraŋ |
| koç | *koč, *kočŋar/*kočgar | хуц | huts | *kuča |
| kolan | *kolan (?*kolaŋ) | олойр | оlоir | *olaŋ |
| *köprüg | гүүр | güür | *köerge (?*küürge) |
| köpük, köpürmek | *köp-ük, *köpür- | хөөх | hööh | *köe- |
| *kopuz | хуур | huur | *kuur |
| korkmak | *hürk- | үргэх | ürgeh | *hürgü- |
| *köːrk | хөөрөг | höörög | *köerge (?*küürge) |
| *koːñ | хонь | hоn | *konïn |
| *kürek < *küre- | хүрз, хүрздэх | hürz, hürzdeh | *kürǰeg ~ *kürǰe |
| | мал | mal | *mal |
| melemek | *maŋra- (?< *baŋra-) | майлах | mailah | *maïla-, *maara- |
| orun | *orun | орон | oron | *oran |
| *höküz | үхэр | üher | *hüker |
| saçmak | *sač- | цацах | tsatsah | *saču- |
| sakal | *sakal | сахал | sahal | *sakal |
| *sagïzgan | (алаг) шаазгай | (alag) şaazgai | *saǰagaï |
| *saːl | сал | sal | *sal |
| *sarïmsak | саримс | sarims | *sarïmsag |
| *semiz | сэмж | semʒ | *semeǰin |
| sezmek | *sez- | сэрэх | sereh | *seri- |
| *sogan-kïña < *sogan | сонгино | sоnginо | *soŋgïna |
| soğurmak | *soːr- | сорох | sоrоh | *sora- |
| sol | *soːl-ak < *soːl | зүүн | züün | *solagaï |
| sönmek | *söːn- | сөнөөх | sönööh | *söne- |
| sormak | *sɔr- | сурах | surah | *sura- |
| süzmek | *süzüg < *süz- | сүсэг | süseg | *süǰig |
| , | *teŋri | тэнгэр | tenger | *teŋgeri |
| tapınmak | *tap- | тахих | tahih | *taï- |
| teke | *teke | - | - | *teke |
| toprak | *toprak | товрог | tоvrоg | *toarag, *tobarag |
| toz | *tog, *topa | тоос | tооs | *toasun |
| tulum | *tulum | тулам | tulam | *tulum |
| *tümen | түм | tüm | *tümen |
| türemek | *törü- | төрөх | töröh | *töre- |
| uça | *uːča | ууц | uuts | *uuča |
| *uluš | улс | uls | *ulus |
| uz | *uːz | уран | uran | *uran |
| *(y)üzeŋ(g)ü | дөрөө | döröö | *döree |
| yağı | *yagï | дайн | dain | *daïn |
| yaka | *yaka | зах | zah | *ǰaka |
| yarma | *yaːr-ma | - | - | *ǰarma |
| yaş | *yaːš | залуу | zaluu | *ǰalau |
| yaş | *yaːš | нас | nas | *nasun |
| yavan | *yavgan | заваан | zavaan | *ǰabaan |
| yegen | *yegen | дүү | düü | *ǰee |
| yele | *yeːl | дэл | del | *del |
| yelin | *yelin | дэлэн | delen | *deleŋ |
| yır | *yïr-a-gu < *(y)ïr | яруу | yaruu | *ïrau |
| yoğurmak | *yogur- | зуурах | zuurah | *ǰuura- |
| yolcu | *yoːl-čï < *yoːl | зочин | zоçin | *ǰočïn |
| yumruk | *yïdruk | нударга | nudarga | *nïdurga |
| *yuŋ | ноос; унгас | nооs; ungas | *nogasun, *noasun, *uŋgasun |
| *yürek | зүрх | zürh | *ǰirüken, *ǰürüken |
Kaynakça
Orijinal kaynak: türkçe ve moğolcadaki ortak kelimeler. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Kategoriler